According to the European Union (EU) 2021 aging report, Finland will be home to the largest proportion of the very elderly population (≥80 years) in the EU out of the elderly (≥65 years) population as a whole by the year 2035. As projected by official statistics in Finland, by 2029 the proportion of very elderly Finns is estimated to reach roughly 1.5 times the figures for 2019 and increasing to roughly 1.9 times the figure by 2039. The educational background and size of the elderly population are undergoing significant changes in Finland already in the 2020s. A similar process is likely also to occur in several European countries. For the cognitive screening of early Alzheimer’s disease (AD), using outdated norms and cut-off scores may delay the clinical diagnosis of AD. The Consortium to Establish a Registry for Alzheimer’s Disease neuropsychological battery (CERAD-nb) has been used in Finland for more than 20 years. This dissertation aims to expand knowledge related to differentiating cognitive performance between cognitively healthy elderly and mild AD patients using CERAD-nb. The overarching objective was to establish the need for enhancing and updating the processes, methodologies, and clinical cut-offs for larger-scale cognitive screening for AD. The sub-studies of this dissertation included three cross-sectional sources of data: study I relied on data from cognitively healthy adults aged 30–100 years (n = 4174) participating in the Finnish nationwide population-based health examination survey (Health 2011); studies II and II relied on a register-based, clinical sample of patients with mild AD (n = 389) and cognitively healthy at-risk persons (controls, n = 1980) from the baseline screening phase of the Finnish Geriatric Intervention Study to Prevent Cognitive Impairment and Disability (FINGER study). To differentiate between the cognitive performance of cognitively healthy elderly and mild AD patients, the results from these samples revealed the following key findings. First, cognitively healthy adults aged 30–100 exhibited a decreasing trend in cognitive performance on verbal fluency and verbal memory measures with as they aged, with differences appearing at 50 to 55 years. Second, local health records (LHRs) revealed concerns related to the timing of an AD diagnosis – a large proportion (21%) of AD diagnoses occurred at a moderate or severe stage of disease. As measures of daily activities were provided in a rather heterogeneous manner, the harmonization of screening procedures for independence in daily activities is needed in order to accurately follow-up timely AD diagnoses. Third, the new education-corrected cut-off scores were superior to uncorrected scores or to previous scores in differentiating between AD patients and controls. Fourth, the total CERAD-nb scores appeared to better discriminate AD patients from controls than any single subtest score. Fifth, new Finnish cut-off scores for clinical use are currently being prepared based on study III. For the near future, enhancing and updating the processes, methodologies, and clinical cut-offs for scaling up cognitive screening for AD are needed. As such, this dissertation addresses the following key points. First, register-based data collection among a mild AD sample could be improved in future studies using refined search algorithms and electronic data. Second, a digital tool to calculate the total scores and to compare education-based cut-offs are urgently needed and would increase the efficiency and usability of CERAD-nb. Third, cut-off scores for the very elderly are urgently needed before the baby-boomer cohorts — that is, individuals born 1945–1949 — reach the age of 80. Because cognitive decline and dementia are highly associated with age and have significant economic impacts, governmental activities and updates to the current care guidelines for memory diseases are needed before the sharpest increases occur among the very elderly population. Thus, the time to act is now, given the fast-approaching 2030s. Euroopan yhteisön (EU:n) ikääntymisraportti 2021 mukaan Suomella tulee olemaan Euroopan suurin prosenttiosuus vanhinta ikäryhmää (≥ 80-vuotta) suhteessa kaikkiin ikääntyneisiin (≥ 65-vuotta) vuoteen 2035 mennessä. Tilastokeskuksen ennusteen mukaan vuoteen 2029 mennessä vanhinta ikäryhmää tulee olemaan 1,5 kertainen määrä ja vuoteen 2039 mennessä 1,9 kertainen määrä verrattuna vuoteen 2019. Suomessa ikääntyvän väestön koulutustausta ja ryhmän koko muuttuvat huomattavasti jo 2020-luvulla. Saman tyyppinen ilmiö on todennäköinen useammassa eurooppalaisessa maassa. Vanhentuneiden viitearvojen käyttäminen Alzheimerin taudin (AT) kognitiivisessa seulonnassa voi viivästyttää varhaisvaiheen AT diagnosointia. Neuropsykologinen CERAD tehtäväsarja on ollut Suomessa käytössä yli 20 vuotta. Tämän väitöskirjan tavoitteena oli lisätä CERAD tehtäväsarjan käyttöön liittyvää tietämystä koskien kognitiivisesti terveiden ja varhaisvaiheen AT-diagnoosin saaneiden ikääntyvien henkilöiden suoriutumisen eroja. Ylätason tavoitteena oli myös tunnistaa tarpeet kehittää ja päivittää suuremman kognitiivisen AT-seulontamäärän osalta prosesseja, metodologioita ja kliinisiä katkaisurajoja. Väitöskirjan osatutkimukset sisälsivät kolme poikittaista data-aineistoa. Tutkimus I sisälsi ”Terveys 2011”- tutkimuksen aineiston kognitiivisesti terveiden 30–100-vuotiaiden (n=4174) osallistujien osalta. Tutkimukset II ja III sisälsivät rekisteripohjaisen, kliinisellä tiedolla laajennetun, varhaisvaiheen AT-diagnoosin juuri saaneiden potilaiden aineiston (n=389) sekä vertailuaineistona FINGER-tutkimuksen alkuseulonnan kognitiivisesti terveiden riskiryhmän (n=1980) aineiston, joka muodosti kontrolliryhmän. Kognitiivisen suoriutumisen erottelussa kognitiivisesti terveiden ja varhaisvaiheen AT-diagnoosin saaneiden ikääntyvien henkilöiden välillä löytyi seuraavat keskeisimmät tutkimustulokset. Ensiksi kognitiivisesti terveiden 30–100-vuotiaiden verbaalisen sujuvuuden ja muistamisen osalta, suoriutuminen heikkeni iän myötä muutoksen ilmaantuessa noin 50–55-vuotiaana. Toiseksi paikallisista rekistereistä paljastui oikea-aikaisten diagnoosien osalta, että AT-diagnoosin juuri saaneista (n=1268) oli suuri osuus (21 %) AT:n keskivaikeassa tai vaikeassa vaiheessa. Koska rekistereistä löytyneet päivittäisen toimintakyvyn mittarit olivat hyvin monimuotoisia, oikea-aikaisten AT-diagnoosien varmistamiseksi päivittäisen toimintakyvyn mittari pitäisi kansallisesti yhdenmukaistaa. Kolmanneksi uudet koulutuskorjatut katkaisurajat tunnistivat ylivoimaisesti paremmin varhaisvaiheen AT-ryhmän kontrolleista kuin korjaamattomat uudet tai edelliset katkaisurajat. Neljänneksi kokonaispistemäärät erottelivat parhaiten, paremmin kuin mikään yksittäinen osatehtävä, varhaisvaiheen AT-ryhmän kontrolleista. Viidenneksi tutkimuksen 3 pohjalta on valmisteilla kliiniseen käyttöön tarkoitettujen uusien suomalaisten katkaisurajojen julkaiseminen. Lähitulevaisuuden keskeisimmät kehittämis- ja päivittämistarpeet suuremman kognitiivisen AT-seulontamäärän prosessien, metodologioiden ja kliinisten katkaisurajojen osalta olivat seuraavat. Ensiksi rekisteripohjaisen kliinisellä tiedolla laajennetun varhaisvaiheen AT-aineiston keruuta voitaisiin tulevaisuudessa tehostaa kehittyneemmillä poiminta-algoritmeilla ja sähköisillä tiedonsiirroilla paikallisjärjestelmistä. Toiseksi CERAD:n käyttöä tehostava digitaalinen työkalu tarvitaan pian kokonaispistemäärän automaattiseen laskemiseen ja uusien katkaisurajojen tarkistamiseen. Kolmanneksi katkaisurajat vanhimmalle ikäryhmälle tulisi laskea pian ennen kuin suuret ikäluokat (syntyneet 1945–1949) siirtyvät 80-vuotiaiden ryhmään – katkaisurajat parantaisivat varhaisvaiheen AT:n tunnistamista myös vanhimmassa ikäryhmässä. Kun iäkkäistä yhä suurempi osa on tulevaisuudessa paremmin koulutettuja kuin aiemmin, kognitiivisten testien katkaisurajat tulee päivittää vastaamaan kohderyhmän koulutustasoa. Koska dementiasairaudet liittyvät voimakkaasti ikään ja niillä on palvelujärjestelmää kuormittava ja hoitokustannusten kautta suuri kansantaloudellinen vaikutus, myös valtiovallan toimia sekä ”Käypä hoito”-suosituksen päivityksiä tarvitaan varhaisvaiheen AT-diagnostiikan järjestelmällisessä kehittämisessä ja tehostamisessa jo ennen kuin vanhimman väestön määrä kasvaa huomattavasti. Aika toimia on nyt; 2030-luku jo lähestyy.